Yurtdışından ki Türk vatandaşları yurtdışında çalıştıkları süreleri, bayanlar ev hanımı olarak geçen sürelerini ve çalışmadan boşta geçen sürelerini borçlanıp Türkiye’den emekli olmak istiyorlar. Yurtdışı borçlanmasında emeklilik işlemlerini yaparken hangi konularda dikkatli olmaları gerektiğini defalarca yazdım. Yurtdışında bulunan Türk vatandaşlarıyla 28 Haziran – 09 Temmuz tarihleri arasında İsviçre’nin değişik şehirlerinde bir araya gelip bu konuda merak edilenleri kendilerine aktarmaya çalışacağım. Bu yazımda sizlere yurtdışı borçlanması konusunda kısa bilgiler aktarmak istiyorum.
3201 Sayılı Kanun uyarınca Türk vatandaşlarının yurt dışında 18 yaşını doldurduktan sonra, Türk vatandaşı iken geçen ve belgelendirilen sigortalılık süreleri ve bu süreleri arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ile yurtdışında ev kadını olarak geçen sürelerini borçlanabilmektedir.
3201 Sayılı Kanun’la yurtdışında çalışmakta olanlar ile daha sonra yurtdışında çalışacak olanlara yurtdışında iken ya da yurda döndükten sonra durumlarına uygun sosyal güvenlik kuruluşuna başvurarak yurtdışında geçen hizmetlerini borçlanabilme imkanı sağlanmıştır.
Yurtdışı borçlanmasından yararlanabilmek için;
a) Türk vatandaşı olmak,
b) Belirli nitelikte yurtdışı süreleri bulunmak,
c) Hizmetleri belgelendirmek,
d) Yazılı istekte bulunmak,
şartları aranacaktır.
Sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler borçlanılmış ise sigortalılığın başlangıç tarihi borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülerek bulunan tarihin; sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi hizmeti bulunmayan istek sahiplerinin si-gortalılıklarının başlangıç tarihinin borçlarını tamamen ödedikleri tarihten borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülerek tespit edilen tarihin sigortalılık süresinin başlangıç tarihi olarak alınacağı öngörülmüştür.
Sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülkelerdeki sürelerini kanuna göre borçlananların, sözleşme yapılan ülkede ilk defa çalışmaya başladıkları tarih, sözleşme hükümlerine göre kısmi aylık bağlama durumları hariç olmak üzere kanuna göre aylık bağlama şartlarının tespiti ve aylık bağlanması sırasında ilk işe giriş tarihi olarak dikkate alınmayacaktır.
Yurtdışı hizmet borçlanmasına ait sürelerin 5510 Sayılı Kanun’a göre hangi sigortalılık haline göre geçmiş sayılacağının belirlenmesinde; Türkiye’de sigortalılıkları varsa borçlanma talep tarihindeki en son sigortalılık haline göre, sigortalılıkları yoksa aynı 4/b (Bağ-Kur) bendi kapsamında geçmiş sigortalılık süresi / hizmet olarak kabul edilecektir. Ancak, Ekim / 2008 ayı başından sonra 4/c bendi kapsamında sigortalı olarak çalışmaya başlayanların bu tarihten önceki yurtdışı borçlanma süreleri de, 4/b (Bağ-Kur) bendi kapsamında değerlendirilecektir.
Yurtdışında ev kadını olarak geçen süreler, Türkiye’de kuruma tabi sigortalılık varsa borçlanma talep tarihindeki en son sigortalılık haline göre ilgili birimce borçlandırılacak ve borçlandırılan süreler en son sigortalılık haline göre; Türkiye’de sigortalılık yoksa 4/b (Bağ-Kur) bendi kapsamında geçmiş sigortalılık süresi olarak değerlendirilecektir.
3201 Sayılı Kanun’a göre, borçlanma miktarının tespitinde döviz esasından vazgeçilerek, borçlanılacak her bir gün için tahakkuk ettirilecek borç tutarının alt sınırı asgari ücret (01.01.2013-30.06.2013 tarihleri arasında 978,60 TL) ve üst sınırı da asgari ücretin 6,5 katı (01.01.2013-30.06.2013 tarihleri arasında 6.360.90.-TL)olarak yılın ikinci yarısında (01.07.2013 – 31.12.2013 ta-rihleri arasında 1021,50 TL) ve üst sınırı da asgari ücretin 6,5 katı (01.07.2013 – 31.12.2013 tarihleri arasında 6.639,75 TL) olarak belirlenmiş olup, seçilecek kazancın %32’si üzerinden borçlanma tutarının yatırılması gerekmektedir. Tebliğ edilen borç miktarını üç ay içinde ödemek gerekiyor.
Örneğin bir aylık borçlanma için yılın ilk yarısında asgari ücretten hesaplama yapıldığında en az 313.15.- TL ödenmelidir. Bu durumda günlük borçlanma tutarı en az 10.44 TL olmalıdır. Örneğin asgari ücretten, 3 yıl, yani 36 ay yurtdışı borçlanması yapacak bir kişi 01.01.2013-30.06.2013 tarihleri arasında 313.15.- TL X 36 = 11.273.40 TL ödeyecektir. Eğer üst sınırdan bu ödemeyi yapacak ise aylık 2.035,49 TL ödeme tahakkuk edecek olup 3 yıllık bir borçlanma yaptığı takdirde 36 X 2035,49 TL =73.277,64 TL tutarında ödeme tahakkuk edecektir. Eğer 30 Haziran kadar borçlanma yaparsanız bu rakamları ödeyeceğinizi bil-menizde fayda var. 01 Temmuz 2013 tarihinden itibaren ise asgari ücretten aylık 326,88.-TL , üst sınırdan yani tavandan ödeme yapmak isteyenlerde aylık 2.124,72 TL ödeyeceklerdir.
Yurtdışı hizmet borçlanmasından yararlanarak aylık tahsisi yapılabilmesi için yurda kesin dönülmüş olması, tahakkuk ettirilen borcun tamamının ödenmiş olması ve borcun tamamının ödenmesinden sonra yazılı istekte bulunulması şartları aranacaktır. Kesin dönüşten, aylık tahsis talebinde bulunanların yurtdışındaki çalışmalarının sona ermesini, ikamete dayalı bir sosyal si-gorta ya da sosyal yardım ödeneği almamaları durumu ifade edilmektedir.
Yurtdışı hizmet borçlanmalarında Türk vatandaşı olma şartının iki halde yerine geti-rilmesi zorunludur. Bunlardan biri, borçlanılması istenilen sürelerde ilgilinin Türk vatandaşı olması, diğeri ise yazılı başvuru tarihi itibariyle Türk vatandaşı olmasıdır.
Kanunda borçlanmadan yararlanabilmenin başvuru sahibinin borçlanma talep tarihinde Türk vatandaşı olma şartına bağlanması, ayrıca Türk vatandaşlığından çıkmadan önce borçlanma talebinde bulunulmayan yurtdışı süreleri kazanılmış hak niteliği taşımadığından, kamuoyunda “pembe ya da mavi kart sahibi” olarak bilinen doğumla Türk vatandaşlığını kazanmış olup da sonradan vatandaşlıktan çıkma izni almak suretiyle yabancı bir ülke vatandaşlığını kazananlar, başvuru tarihinde Türk vatandaşı olmadıklarından borçlanma kapsamındaki sürelerde Türk vatandaşı olsalar bile, borçlanma hakkından yararlanamayacaklardır. Ancak, bunların Türk vatandaşlığından çıkmadan önce borçlandıkları ya da borçlanma talebinde bulundukları yurtdışı süreleri kazanılmış hak niteliğinde olduğundan, borçlanmaları geçerli sayılacak, aylığa hak kazanmada ve aylık hesabında kanuna göre Türkiye’de geçmiş bir hizmet olarak değerlendirilecektir.
Bulgaristan’dan 1/1/1989-8/5/2008 tarihleri arasında zorunlu göçe tabi tutularak ülkemize gelen soydaşlarımıza, bu ülkede geçen çalışma sürelerinde Türk vatandaşı olma şartı aranmaksızın borçlanma hakkı tanınmıştır.
Özgür ERDURSUN
medya@sirinmedya.com.tr
